Łatwiejszy VAT dla instytucji kultury. Koniec z fikcyjną "działalnością niegospodarczą"

Projekt zmierza do zmiany interpretacji przepisów podatkowych tak, aby nieodpłatna działalność instytucji kultury (np. darmowe warsztaty, spotkania promocyjne) była traktowana jako działalność pomocnicza wobec ich głównej, odpłatnej działalności. Obecnie organy skarbowe często klasyfikują ją jako "działalność niegospodarczą", co zmusza instytucje do stosowania skomplikowanych i nieadekwatnych mechanizmów rozliczania podatku VAT. Proponowana zmiana ma na celu uproszczenie rozliczeń i zdjęcie z instytucji kultury zbędnych obciążeń.

Obecnie ustawa o VAT i akty wykonawcze nie precyzują jednoznacznie, co stanowi działalność gospodarczą w instytucjach kultury i co nią nie jest. To prowadzi do niejednoznacznych interpretacji, szczególnie w zakresie działalności nieodpłatnej, takiej jak promocyjne wydarzenia, warsztaty czy spotkania. Organy podatkowe często klasyfikują te działania jako niegospodarcze, wymagając stosowania wskaźnika preproporcji, który obniża kwotę VAT do odliczenia, co powoduje straty finansowe dla instytucji i ogranicza ich działalność. Wprowadzona od 2016 r. regulacja wskaźnika preproporcji komplikuje rozliczenia i zwiększa ryzyko błędów, co obniża efektywność finansową instytucji kultury. Dotacje oraz inne źródła finansowania nie zostały właściwie powiązane z działalnością podlegającą opodatkowaniu, co generuje dodatkowe problemy interpretacyjne. Organom podatkowym często trudno ocenić, czy działania nieodpłatne są związane z główną działalnością gospodarczą, co powoduje niepewność w rozliczeniach i utrudnia prowadzenie działalności kulturalnej. Korzystanie z interpretacji indywidualnych, powszechne praktyki i orzeczenia TSUE wskazują na potrzebę dalszej jasności i ujednolicenia interpretacji prawa w tym zakresie.

Obecne przepisy i interpretacje prawne nie precyzują jasno, które działania instytucji kultury są działalnością gospodarczą, a które nie, co generuje liczne nieporozumienia i niekorzystne rozstrzygnięcia organów podatkowych. Skutkiem tego jest konieczność stosowania wskaźnika preproporcji, który obniża odliczenia VAT, co powoduje poważne straty finansowe instytucji kultury i ogranicza ich działalność artystyczną i edukacyjną. Brak jednoznacznych regulacji hamuje rozwój sektora kulturalnego i uniemożliwia pełne wykorzystanie potencjału instytucji w zakresie działalności promocyjnej i społecznej. Za granicą najlepszym przykładem jest uproszczenie i jasne zdefiniowanie zasad dotyczących działalności nieodpłatnej, umożliwiające skuteczniejsze zarządzanie finansami instytucji. W Polsce sytuacja prawna jest nieadekwatna do dynamicznych potrzeb sektora, co negatywnie wpływa na dostępność kultury i jej rozwój. Zmiana prawa przyniosłaby uproszczenie rozliczeń podatkowych, ograniczyłaby biurokrację i zwiększyła pewność prawną, co wspierałoby stabilność i rozwój sektora kulturalnego. Uwzględnienie tej zmiany pozwoliłoby na lepsze wsparcie działalności kulturalnej, poprawę sytuacji finansowej instytucji i zwiększenie jej dostępności społecznej.

Obecnie instytucja kultury organizująca bezpłatne warsztaty edukacyjne i pokazy promocyjne musi uwzględniać wskaźnik preproporcji, co znacznie obniża jej odliczenia VAT. Przez to instytucja ponosi wyższe koszty, co zmniejsza jej budżet na rozwijanie działalności artystycznej. Na przykład teatr organizujący bezpłatne spotkania z artystami oraz działania promocyjne musi często odprowadzać niższy VAT, mimo że te działania są nieodłącznie związane z ich podstawową działalnością. W efekcie, brakuje środków na modernizację infrastruktury lub organizację nowych wydarzeń, co ogranicza dostępność kultury dla szerokiej publiczności. Przykład ten pokazuje, jak niejasne przepisy hamują rozwój instytucji i zmniejszają ich możliwości społecznej działalności.

Proponowana zmiana ma na celu wyraźne oddzielenie działalności nieodpłatnej od działalności gospodarczej instytucji kultury, uznając ją za działalność towarzyszącą. Umożliwi to instytucjom kultury prowadzenie działalności promocyjnej i edukacyjnej bez konieczności stosowania wskaźnika preproporcji, co znacząco ułatwi ich rozliczenia podatkowe. Wprowadzenie takiej interpretacji zagwarantuje spójność i jasność prawa, redukując ryzyko błędów oraz nieporozumień. Skutkiem tego będzie uproszczenie procedur podatkowych, ograniczenie biurokracji oraz zwiększenie dostępności kultury dla szerokiego grona odbiorców. Rozwiązanie to przyczyni się do dynamicznego rozwoju sektora kulturalnego, poprawi finanse instytucji i zapewni ich stabilność. Podniesienie transparentności przepisów wpłynie na korzystniejszy wizerunek sektora publicznego i prywatnego zaangażowanego w kulturę. Efektem będzie też lepsze wykorzystywanie środków publicznych i prywatnych na cele kulturalne, co zwiększy ich efektywność i wpływ społeczny. Celem zmian jest stworzenie środowiska prawnego sprzyjającego rozwojowi działalności kulturalnej, dostępnej dla odbiorców z różnych grup społecznych oraz zapewniającego odpowiednie wsparcie finansowe dla realizacji szeroko pojętej misji kulturowej.