Polscy naukowcy łatwiej wyjadą za granicę z gwarancją polskich składek ZUS

Propozycja upraszcza zasady ubezpieczenia społecznego dla naukowców wyjeżdżających służbowo za granicę. Składki będą zawsze odprowadzane w Polsce, co zapewni ciągłość ubezpieczenia i zmniejszy formalności dla uczelni oraz badaczy.

Obecnie, gdy naukowcy pracują w kilku państwach UE, konieczne jest ustalenie, które z nich będzie właściwe do odprowadzania składek społecznych. Obowiązujące przepisy, w tym Rozporządzenie 883/2004, zawierają definicję urzędnika służby cywilnej, jednak polskie prawo nie zawiera jednoznacznych regulacji dotyczących traktowania pracowników naukowych jako urzędników służby cywilnej w zakresie ubezpieczeń społecznych. Interpretacje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) są niejednolite i mogą się zmieniać, co rodzi niepewność oraz komplikacje, np. konieczność rozliczeń w kraju zatrudnienia, wysyłanie formularzy A1 oraz opóźnienia i koszty związane z odprowadzaniem składek w zagranicznych systemach. Przykład z Finlandii pokazuje, jak długie i skomplikowane mogą być te procesy, obejmujące wymianę korespondencji i długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcia.

Obecne regulacje nie przewidują jednoznacznego traktowania pracowników naukowych jako urzędników służby cywilnej w zakresie ubezpieczeń społecznych, co powoduje niepewność, ryzyko błędów oraz dodatkowe koszty dla uczelni i pracowników. Interpretacje ZUS mogą się różnić lub się zmieniać, co w praktyce utrudnia planowanie zagranicznych wyjazdów i rozliczenia. Brak klarownej podstawy prawnej może skutkować opóźnieniami, wysokimi kosztami, a także ryzykiem błędnych rozliczeń, co jest niekorzystne dla rozwijającego się sektora nauki. Międzynarodowa mobilność jest coraz ważniejsza, a niejasne przepisy mogą zniechęcać naukowców do udziału w zagranicznych projektach i współpracy. Przykłady z innych krajów pokazują, że regulacje prawne w tym zakresie są różne i często korzystają z rozwiązań zbliżonych do statusu urzędnika służby cywilnej. Dostosowanie przepisów umożliwi uproszczenie rozliczeń, poprawi bezpieczeństwo prawne i zwiększy konkurencyjność uczelni na arenie międzynarodowej.

W Finlandii, gdy uczelnia zatrudniła polskiego naukowca na dwóch uniwersytetach, konieczne było rozliczanie składek przez wiele miesięcy, co wiązało się z koniecznością kontaktów z fińskim urzędem oraz firmami zajmującymi się rozliczeniami. Wymagało to składania wielu dokumentów, wyjaśnień i zapłaty dodatkowych odsetek oraz kar, co zajęło ponad rok i generowało znaczne koszty. W Polsce uczelnie nie mają jednoznacznej podstawy prawnej, co powoduje, że muszą działać na podstawie interpretacji ZUS, które mogą się zmieniać, a proces rozliczeń jest skomplikowany i czasochłonny, narażając uczelnie na ryzyko błędów i kar.

Proponowana zmiana zakłada wprowadzenie przepisu, który uzna pracowników uczelni wykonujących zadania naukowe i dydaktyczne za urzędników służby cywilnej w zakresie ubezpieczeń społecznych. Dzięki temu będą oni podlegać polskim przepisom, niezależnie od miejsca wykonywania pracy w UE, co uprości rozliczenia i zredukuje ryzyko błędów oraz opóźnień. Zmiana ta zapewni większą stabilność i przewidywalność dla uczelni oraz naukowców, jednocześnie eliminując konieczność negocjacji i wymiany korespondencji z zagranicznymi urzędami. Ułatwi to uczestnictwo w międzynarodowych projektach i rozwój kariery naukowej, a także pozytywnie wpłynie na konkurencyjność sektora szkolnictwa wyższego w Polsce.