Sprawiedliwe kary na rynku kapitałowym – za poważne błędy, a nie za papierki

Dziś członek zarządu domu maklerskiego może dostać wielomilionową karę nawet za drobną nieprawidłowość w dokumentach – mimo że nikt nie poniósł szkody. Proponujemy dostosowanie wysokości kar do realnych zagrożeń. Tak, by za poważne nadużycia kary były wysokie, ale za drobne uchybienia – proporcjonalne. To większa stabilność rynku i mniej niepotrzebnych kosztów, które ostatecznie ponoszą inwestorzy.

Stosownie do art. 228 ust. 3a ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, w przypadku rażącego naruszenia przepisów prawa przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub zarządzany przez towarzystwo fundusz inwestycyjny KNF może nałożyć na członka zarządu lub rady nadzorczej towarzystwa karę pieniężną do wysokości 20 000 000 zł. Zgodnie z art. 169a ust. 1bb ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, w przypadku, gdy dom maklerski narusza przepisy regulujące prowadzenie działalności maklerskiej, KNF może nałożyć na członka zarządu lub rady nadzorczej karę pieniężną do wysokości 20 000 000 zł. Na podstawie art. 96 ustawy o ofercie publicznej (...) KNF może nałożyć karę pieniężną do wysokości 4 000 000 zł na członka zarządu spółki publicznej za naruszenie obowiązków przekazywania informacji okresowych oraz informacji poufnych, o których mowa w art 17 rozporządzenia MAR. Kary te nie spełniają wymogu proporcjonalności określonego w przepisach prawa europejskiego. Ponadto nie są dostosowane do wielkości polskiego rynku kapitałowego oraz skali działalności prowadzonej przez domy maklerskie i towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

Maksymalne poziomy kar, które mogą zostać nałożone przez KNF na członków zarządu i rady nadzorczej domu maklerskiego oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych, a także członków zarządu spółki publicznej są rażąco wysokie. Stoi to w sprzeczności z wyrażoną w Dyrektywie MIFID II, UCITS IV oraz rozporządzeniu MAR zasadą proporcjonalności przy stosowaniu administracyjnych kar pieniężnych. Należy zauważyć, że kary w tej wysokości mogą być stosowane za każde naruszenie przepisów regulujących działalność domów maklerskich towarzystw funduszy inwestycyjnych i wykonywanie obowiązków informacyjnych przez spółki publiczne, nawet jeśli naruszenie ma charakter wyłącznie formalny i nie powoduje negatywnych skutków dla klientów, uczestników funduszy lub inwestorów. Ponadto, ze względu na obowiązującą w polskim porządku prawnym zasadę odpowiedzialności obiektywnej za popełnione delikty administracyjne, KNF nie uwzględnia przy ich wymierzaniu stopnia zawinienia osoby, na którą ma być nałożona kara pieniężna. Wysokość kar pieniężnych, które mogą zostać nałożone na członków zarządu i rady nadzorczej, jest niedostosowana do wielkości polskiego rynku kapitałowego i skali działalności prowadzonej przez polskie domy maklerskie i towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Kary pieniężne w takiej wysokości nie powinny dotyczyć naruszeń o charakterze formalnym. Możliwość ich zastosowania powinna dotoczyć wyłącznie naruszeń skutkujących poniesieniem znacznych strat finansowych przez klientów domów maklerskich lub uczestników funduszy inwestycyjnych, a w przypadku spółek publicznych wyłącznie ponownych naruszeń tych samych przepisów prawa.

W 2023 r. Komisja Nadzoru Finansowego nałożyła karę w wysokości kilku milionów złotych na członka zarządu domu maklerskiego za nieprawidłowości w wewnętrznej dokumentacji dotyczącej procedur nadzoru, mimo że nie doszło do strat finansowych klientów ani nie naruszono interesów inwestorów. Po zmianie przepisów, w takiej sytuacji kara nie przekroczyłaby 500 tys. zł, co odpowiadałoby faktycznej wadze naruszenia.

Projekt zakłada obniżenie maksymalnych kar pieniężnych nakładanych przez KNF za naruszenia formalne lub incydentalne, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokich kar za naruszenia skutkujące znacznymi stratami finansowymi.