Szybsze rozpatrywanie spraw ZUS i KRUS – mniej papierów, mniej frustracji

Sądy w sprawach ZUS i KRUS często odsyłają sprawy z powrotem, zamiast je zakończyć, nawet jeśli wszystko już jasne. Proponujemy ułatwić sądom możliwość rozstrzygania spraw od razu. To koniec z przeciąganiem spraw i więcej sprawiedliwości tu i teraz.

Przepis art. 47714 § 21 KPC, dodany przez nowelizację KPC z dnia 4.07.2019 r., która weszła w życie z dniem 7.11.2019 r., przewiduje sytuację, w której sąd ubezpieczeń społecznych (tj. wydział ubezpieczeń społecznych w sądzie powszechnym) uchyla zaskarżoną decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu (tj. wydaje rozstrzygnięcie kasatoryjne). De lege lata szczególna możliwość uchylenia dotyczy jedynie trzech rodzajów decyzji. Są to: decyzje nakładające zobowiązanie na ubezpieczonego, decyzje ustalające wymiar zobowiązania nałożonego na ubezpieczonego bądź decyzje obniżające świadczenie. W ten sposób ustawodawca wprowadził podstawę wydania przez sąd wyroku kasatoryjnego w odniesieniu do trzech kategorii decyzji. Art. 47714 § 21 KPC stanowi odstępstwo od zasady, że w przypadku stwierdzenia wady decyzji organu rentowego sąd zmienia tę decyzję co do istoty sprawy (art. 47714 § 2 KPC). Istotne jest, że naruszenie przepisów o postępowaniu przed organem rentowym musi tu mieć charakter rażący. Nie chodzi tu więc zatem o „jakiekolwiek” naruszenie przepisów o postępowaniu. Przepis ten ma charakter wyjątkowy i zgodnie ze stanowiskiem doktryny musi być interpretowany ściśle, a nie rozszerzająco. Badając istnienie przesłanki wydania decyzji z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd jest zobligowany do analizy wad tych decyzji spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego oraz przepisów szczególnych o charakterze proceduralnym. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej (VIII kadencja, druk sejm. nr 3137) jako przykłady wad decyzji wydanych z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym wskazano wady: w zakresie treści decyzji (brak oznaczenia stron, niewskazanie sposobu obliczenia świadczenia lub składki), w zakresie sposobu wydania decyzji (wydanie jej przez osobę nieuprawnioną), w zakresie postępowania poprzedzającego wydanie decyzji (brak podstawy prawnej, niezachowanie terminów lub przesłanek jej wydania). Tak rażące wady decyzji uzasadniają wyeliminowanie jej z obrotu prawnego w celu umożliwienia organowi ponownego wydania decyzji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, prowadząc postępowania administracyjne, w znikomym stopniu przeprowadza w sprawach postepowanie dowodowe, kierując się tym, że sąd, jako instancja odwoławcza, tylko w rażących przypadkach i w odniesieniu do konkretnych rodzajów decyzji może żądać m.in. uzupełnienia materiału dowodowego. Co za tym idzie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, kontrolując bardzo dużą liczbę spraw, prowadzi postępowanie dowodowe jednie dla niewielkiego odsetka przypadków i następnie bazuje na tym w przypadku pozostałych spraw. Sąd ubezpieczeń społecznych od początku zatem musi prowadzić postępowanie dowodowe dla wszystkich wydanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji administracyjnych, czyli niejako prowadzi jeszcze raz postępowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jednak dla ekonomiki procesowej wydawane są orzeczenia bez konieczności uzupełniania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych materiału dowodowego.

W postępowaniu administracyjnym sąd może wskazać, jakie okoliczności powinny zostać ponownie zbadane przez organ niższej instancji. W sprawach ZUS-owskich sąd cywilny nie ma takich uprawnień i musi prowadzić całe postępowanie od początku, mimo rażących uchybień proceduralnych ZUS.

Propozycja zakłada nowelizację art. 47714 § 21 KPC, by umożliwić sądom przekazywanie spraw do ponownego rozpatrzenia przez ZUS w przypadku istotnych braków dowodowych lub naruszeń proceduralnych. Zwiększy to efektywność postępowań i zapewni większą rzetelność działania organu rentowego.