Szybszy podział majątku i sprawy spadkowe – koniec z wieloletnimi procesami

Sprawy dotyczące podziału majątku i spadków często trwają latami przez brak dokumentów i nieporozumienia między stronami. Proponujemy wprowadzenie obowiązkowej procedury uzgodnieniowej u notariusza przed sprawą sądową. To pozwoli szybciej przygotować dokumenty, obniży koszty i ograniczy liczbę spraw w sądach. Te sprawy, które mimo wszystko trafią do sądu, będą lepiej przygotowane, a decyzje zapadną znacznie szybciej.

Postępowania działowe (zniesienie współwłasności, dział spadku, podział majątku wspólnego małżonków) dotyczą często spraw skomplikowanych, trwają długo, mocno absorbują sędziów. Jednak wszystkie te sprawy w aktualnym stanie prawnym mogą zostać załatwione także bez udziału sądu (umowne zniesienie współwłasności, umowny dział spadku, umowny podział majątku wspólnego małżonków) albo też do sądu może trafić zgodny wniosek uczestników postępowania (art. 621–622 Kodeksu postępowania cywilnego), którego złożenie znacznie przyspiesza i ułatwia sądowi załatwienie sprawy. Należy dążyć do tego, aby uczestnicy takie działania podejmowali, zamiast kierować sprawy do sądu i toczyć przed nim spór. Można to osiągnąć, wprowadzając obligatoryjne postępowanie pozasądowe, zmierzające do złożenia do sądu zgodnego wniosku uczestników postępowania działowego albo do zawarcia umowy między zainteresowanymi, oraz instrumenty ekonomiczne zachęcające zainteresowanych do takiego zachowania.

Aktualnie różnica w wysokości opłaty sądowej od zgodnego wniosku co do sposobu podziału w porównaniu z wnioskiem, który nie zawiera takiej propozycji, jest niewielka (od 200 do 700 zł). Ponadto opłaty sądowe w tych sprawach są dużo niższe niż koszty, które zainteresowani ponoszą, załatwiając swoją sprawę poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Obie te okoliczności powodują, że do sądu trafia wiele spraw działowych, które mogłyby zostać definitywnie załatwione w drodze umowy albo takich, w których zainteresowani zamiast dążyć do sformułowania zgodnego wniosku kierowanego do sądu wdają się w spór, generujący dodatkowe koszty (wynagrodzenie pełnomocników, opinie biegłych) i odwlekający w czasie zakończenie sprawy.

Pani Maria i jej brat odziedziczyli mieszkanie po rodzicach, ale nie mogą dojść do porozumienia co do jego podziału. Pani Maria chce je sprzedać, natomiast brat woli je zatrzymać i spłacić jej część. Spór trafia do sądu, gdzie postępowanie działowe trwa już ponad dwa lata, ponieważ brakuje dokumentów, a sędzia musi rozstrzygnąć każdą kwestię od podstaw. Gdyby przed skierowaniem sprawy do sądu obowiązkowo przeprowadzono procedurę uzgodnieniową u notariusza, strony mogłyby wcześniej przygotować wymagane dokumenty i określić swoje stanowiska. To pozwoliłoby na szybsze rozstrzygnięcie sprawy, uniknięcie długotrwałego procesu i zmniejszenie kosztów postępowania.

Wprowadzenie obligatoryjnej (co do zasady, z dopuszczeniem ustawowych wyjątków) procedury zmierzającej do złożenia do sądu zgodnego wniosku uczestników postępowania działowego albo do zawarcia umowy między zainteresowanymi. Proponowaną procedurę można powierzyć notariuszom. Opłata za podjęcie czynności zmierzających do przygotowania zgodnego wniosku powinna być zaliczana na poczet opłaty sądowej, którą należy wnosić w przypadku, gdy nie uda się przygotować zgodnego wniosku. Jednocześnie należy podnieść znacząco opłaty sądowe w przypadku kierowania do sądu wniosku, który nie zawiera zgodnego określenia sposobu podziału, aby skłonić w ten sposób zainteresowanych do porozumienia.