Szybszy powrót dzieci do domu po bezprawnym zatrzymaniu za granicą

Propozycja polega na uchyleniu przepisu (art. 388(1) KPC), który pozwala na wstrzymywanie wykonania sądowego nakazu powrotu dziecka w sprawach opartych na Konwencji haskiej. Zmiana ta ma na celu zapewnianie niezwłocznego powrotu dzieci do rodzica sprawującego opiekę, chroniąc ich dobro i dostosowując polskie prawo do międzynarodowych standardów.

Zgodnie z art. 388¹ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, w sprawach dotyczących odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, prowadzonych na podstawie Konwencji haskiej, sąd – na wniosek określonych podmiotów, takich jak Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Dziecka – może wstrzymać wykonanie postanowienia o powrocie dziecka do kraju. Wstrzymanie to trwa do czasu wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi nadzwyczajnej, a następnie może być dwukrotnie przedłużane, co powoduje, że orzeczenie o powrocie dziecka może być blokowane na bardzo długi okres. Obecne przepisy pozwalają na dwukrotne obligatoryjne wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia, co może prowadzić do przedłużania postępowań i utrudnionego powrotu dziecka, zwłaszcza w sytuacjach międzynarodowych. Prawo polskie stoi w sprzeczności z wyrokami TSUE i innymi regulacjami UE, które podkreślają konieczność szybkiego i skutecznego działania wobec uprowadzeń dzieci. Obecny system może wywołać kontrowersje i zagrozić prawidłowej realizacji Konwencji haskiej oraz praw dziecka. Procedura ta może trwać nawet wiele miesięcy lub lat, co jest niekorzystne dla najmłodszych. Wprowadzone przepisy nie uwzględniają wymogów międzynarodowych i mogą prowadzić do konfliktów z prawem UE oraz orzecznictwem międzynarodowym.

Niezbędne jest uproszczenie i przyspieszenie procedur dotyczących powrotu dzieci po uprowadzeniach zagranicznych, aby zapewnić ich dobro i bezpieczeństwo. Obecne przepisy umożliwiają wielokrotną blokadę wykonania orzeczenia, co znacznie opóźnia powrót dziecka i może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych oraz rozbicia więzi rodzinnych. Przykładami zagranicznych rozwiązań są systemy w krajach UE, gdzie procedury są krótsze, a decyzje sądowe egzekwowane szybko i pewnie. Dane statystyczne pokazują, że opóźnienia w powrocie dziecka mogą trwać nawet do kilku lat, co jest sprzeczne z celem ochrony najmłodszych. Międzynarodowe orzecznictwo, w tym wyrok TSUE, jasno wskazuje, że obecny model jest niezgodny z obowiązującymi standardami i prawami unijnymi. Konieczne są zmiany, które wyeliminują nadmierne blokady i poprawią efektywność działań sądów. Zmiany te zwiększą skuteczność ochrony praw dziecka i poprawią zaufanie społeczne do systemu prawnego.

Przykład: matka z Irlandii, która uprowadziła dzieci do Polski, mogła mieć trudności z realizacją orzeczenia o powrocie, ponieważ sądy polskie musiały stosować wieloetapowe procedury odwoławcze i blokady wykonania orzeczenia przez różne instytucje. Na skutek obowiązujących przepisów jej sytuacja mogła się przedłużać nawet o kilka lat, a dzieci mogły przez ten czas nie widywać ojca, co negatywnie wpływało na ich rozwój i relacje rodzinne.

Proponowana zmiana wprowadzi istotne uproszczenia i przyspieszenia procedur prawnych związanych z powrotem dzieci po ich uprowadzeniu. Eliminacja art. 3881–3883 KPC pozwoli na uniknięcie nadmiernych blokad i wielokrotnych opinii instytucjonalnych, co przedłużałoby proces. Nowa regulacja zagwarantuje, że decyzje będą mogły być egzekwowane szybciej i skuteczniej, chroniąc dobro dziecka i jego prawa. Ułatwienia procedur pozwolą ograniczyć biurokrację i koszty związane z długotrwałymi postępowaniami. Zmiana ta przyczyni się do zwiększenia zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości, a także będzie zgodna z unijnymi wytycznymi i orzecznictwem TSUE. Efekt końcowy to sprawniejszy system prawny, który skuteczniej chroni najważniejsze interesy najmłodszych i wspiera realizację Konwencji haskiej z 1980 r.