Uczelniane spółki łatwiej skomercjalizują wynalazki naukowe

Propozycja zmierza do zmiany statusu prawnego spółek celowych, tworzonych przez uczelnie i instytuty badawcze w celu komercjalizacji nauki. Chodzi o to, aby nie podlegały one tak rygorystycznym regulacjom jak jednostki sektora finansów publicznych. Zwiększenie ich elastyczności operacyjnej ma ułatwiać im działanie w warunkach rynkowych, pozyskiwanie prywatnych inwestorów i skuteczne tworzenie innowacyjnych firm typu spin-off.

Obecnie spółki celowe uczelni mają status jednostek sektora finansów publicznych, co oznacza, że są objęte restrykcyjnymi przepisami dotyczącymi zamówień publicznych, zarządzania mieniem publicznym i dyscypliny finansów publicznych. Takie ograniczenia uniemożliwiają im elastyczne działania rynkowe, ograniczają transfer własności intelektualnej oraz tworzenie spin-offów o wysokim potencjale komercyjnym. Dodatkowo, status dużych przedsiębiorstw, wynikający z powiązań właścicielskich z uczelniami, uniemożliwia dostęp do wsparcia finansowego przeznaczonego dla MSP. Proces wniesienia praw własności intelektualnej do spółek jest nieefektywny, co blokuje rozwój spin-offów i zniechęca inwestorów do angażowania kapitału. Naukowcy coraz częściej wyprowadzają swoje innowacje poza struktury uczelniane, co osłabia potencjał transferu technologii i ogranicza komercjalizację wyników badań.

Obecne regulacje prawne, obejmujące status spółek celowych jako jednostek sektora publicznego, znacząco ograniczają ich elastyczność i skuteczność działań rynkowych. Formalne ograniczenia praw własności, ryzyko naruszenia dyscypliny finansów i zarządzania mieniem publicznym oraz status dużych przedsiębiorstw blokują rozwój spin-offów, transfer technologii i pozyskiwanie inwestycji. W efekcie, naukowcy i uczelnie tracą potencjał innowacyjny, a rynek innowacji w Polsce jest mniej konkurencyjny na tle zagranicznych krajów, takich jak USA, Izrael czy Szwajcaria. Brak koniecznych zmian prowadzi do zastoju w rozwoju nowoczesnych technologii i innowacyjnych przedsiębiorstw, które mogłyby poprawić konkurencyjność gospodarki i wygenerować znaczące korzyści społeczne oraz finansowe dla Państwa.

Obecnie uczelnie tworzą spin-offy, które obejmują udziały jedynie po wartości nominalnej, a prawa do technologii przekazują na podstawie licencji. To skutkuje tym, że inwestorzy widzą brak realnego zaangażowania uczelni, co obniża ich zaufanie i skłonność do inwestowania kapitału. Nauka jest często blokowana przez restrykcyjne przepisy, a naukowcy nie chcą zakładać własnych firm, bo obawiają się problemów prawnych i finansowych. W praktyce oznacza to, że wiele innowacji pozostaje na uczelni lub w laboratoriach, zamiast przyczynić się do rozwoju gospodarki i wprowadzenia nowych technologii na rynek.

Proponowane zmiany w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym mają na celu zwiększenie elastyczności działania spółek celowych uczelni, umożliwienie prowadzenia przez nie szerokiej działalności gospodarczej oraz zmniejszenie formalnych barier administracyjnych. Po zmianach, spółki będą mogły bardziej skutecznie zarządzać własnością intelektualną i prowadzić działania komercyjne, co przyczyni się do zwiększenia liczby spin-offów i transferu technologii. Zmniejszy to ryzyko paraliżu decyzyjnego, poprawi dostęp do finansowania i kompetencji na rynku innowacji. Efektem będzie wzmocnienie partnerstwa nauki i biznesu, rozwój sektora technologicznego i wzrost konkurencyjności gospodarki. Wszystkie te działania wpisują się w dążenie do stworzenia dynamicznego ekosystemu innowacji, który będzie służył rozwojowi społecznemu i gospodarczemu kraju.