Urealnienie terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych (skrócenie do 3 lat)

Dzięki nowoczesnym, cyfrowym rejestrom przesyłania informacji podatkowych t.j. JPK, KSEF, możliwe jest błyskawiczne ustalenie nieprawidłowości i szybkie wszczęcie postępowań kontronych. Okresy 5 letnie były definiowane w czasach wyłącznego obrotu papierowymi dokumentami księgowymi. Skrócenie terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych z 5 do 3 lat uwolni przedsiębiorców od długotrwałej niepewności, ryzyka niespodziewanych obciążeń finansowych oraz zmniejszy koszty przechowywania dokumentacji.

Zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku. Oznacza to, że w tym czasie administracja skarbowa może podjąć działania zmierzające do weryfikacji poprawności złożonej deklaracji poprzez wszczęcie kontroli albo postępowania podatkowego.

W przypadku zobowiązań podatkowych, w zakresie których podatnik poza deklaracją zobowiązany jest przesłać do urzędu skarbowego ewidencję podatkową zawierającą szczegółowe dane dotyczące sprzedaży i zakupów, możliwa jest natychmiastowa weryfikacja poprawności kalkulacji zobowiązania podatkowego. Wdrożenie KSeF zapewni administracji skarbowej pozyskanie jeszcze bardziej szczegółowych danych. To z kolei spowoduje, że podatnik w ciągu najdalej kilku tygodniu powinien być poinformowany o nieprawidłowościach w kalkulacji zobowiązania podatkowego i wynikającego z tego zaniżenia zobowiązania podatkowego. Jeśli podatnik nie skoryguje dobrowolnie korekty, nastąpi wszczęcie kontroli albo postępowania podatkowego. Obecnie kontrole i postępowania podatkowe wszczynane są najczęściej w trzecim roku biegu terminu przedawnienia lub później. Zmiana zakresu i formatu raportowanych danych pozwala na to, aby wszczęcie kontroli albo postępowania podatkowego następowało w pierwszym roku biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Jan Kowalski, właściciel małej firmy, w 2018 r. rozliczył podatek VAT zgodnie z posiadanymi dokumentami. W 2024 r. urząd skarbowy wykrył nieprawidłowość – jego kontrahent okazał się podejrzanym podmiotem, przez co Jan musiał zapłacić zaległy podatek i odsetki. Po niemal sześciu latach nieświadomości nagle stanął przed koniecznością uregulowania ponad 100 tys. zł, co zagroziło płynności jego firmy. Skrócenie terminu przedawnienia ograniczyłoby takie sytuacje i zmniejszyło niepewność przedsiębiorców.

Komentarz OPZZ (N. Kusiak): Zaproponowane rozwiązanie polegające na skrócenia okresu przedawnienia zobowiązań podatkowych z 5 do 3 lat jest z całą pewnością korzystne dla podatników, ponieważ skróci czas niepewności odnośnie do rozliczeń podatkowych i ograniczy konieczność długotrwałego przechowywania dokumentacji. Przedmiotowa propozycja, uzasadniana postępem cyfryzacji i informatyzacji administracji skarbowej, budzi jednak poważne wątpliwości w kontekście obciążenia pracą pracowników i funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej oraz ryzyka uszczuplenia dochodów budzetu państwa. Choć automatyzacja procesów zwiększa efektywność weryfikacji deklaracji podatkowych, to nadal istotna część działań kontrolnych wymaga pracy manualnej a zatem także odpowidniej liczby pracowników i funkcjonariuszy KAS. Oceniając tę propozycję warto mieć na względzie, że Najwyższa Izba Kontroli w dokumencie dotyczącym oceny organizacji i polityki kadrowej Służby Celno-Skarbowej z 2024 r. zwraca uwagę, że już obecnie brakuje etatów do realizacji kluczowych zadań KAS, a dalsze skracanie terminów kontrolnych bez zwiększenia zatrudnienia może doprowadzić do sytuacji, w której niektóre zobowiązania podatkowe nie zostaną właściwie zweryfikowane. NIK zwraca ponadto uwagę, że pracownicy KAS są przeciążeni obowiązkami, a liczba funkcjonariuszy systematycznie maleje. W latach 2020–2022 ze służby odeszło 2984 funkcjonariuszy, a wskaźnik fluktuacji osiągnął wysoki poziom 19,3%. Problem pogłębiają liczne wakaty oraz rosnąca liczba nadgodzin – w 2020 r. funkcjonariusze wypracowali 260 tys. nadgodzin, w 2021 r. 372 tys., a w 2022 r. średnia liczba nadgodzin przypadająca na jednego funkcjonariusza wynosiła już 40 godzin rocznie. Stwierdzono także przypadki przekroczenia maksymalnego dozwolonego czasu służby oraz opóźnienia w wykorzystywaniu urlopów. Wynagrodzenia w KAS, mimo wzrostów, pozostają istotnym problemem. Nierówności płacowe i przeciążenie pracą sprawiają, że atrakcyjność służby w KAS pozostaje niska, a nabór nowych funkcjonariuszy jest niewystarczający do pokrycia rosnących potrzeb kadrowych. Zauważamy ponadto, że skrócenie okresu przedawnienia wiąże się także z ryzykiem dla finansów publicznych. Przy obecnym obciążeniu kadrowym administracja skarbowa może nie być w stanie skutecznie realizować działań kontrolnych w krótszym czasie, co może prowadzić do zwiększonego ryzyka błędów i niewyegzekwowania należnych podatkowych. Tylko w 2024 roku Krajowa Administracja Skarbowa wykryła ponad 291 tysięcy fikcyjnych faktur VAT, co jest największą liczbą od roku 2018. Za I półrocze 2024 r. zaległe należności podatkowe z VAT wyniosły aż 91 mld zł. Środki te stanowią istotne źródło finansowania zadań publicznych, takich jak edukacja, ochrona zdrowia oraz bezpieczeństwo publiczne. Dla skutecznej realizacji działań kontrolnych niezbędne jest nie tylko wprowadzenie nowych technologii, ale również zwiększenie liczby etatów oraz poprawa wynagrodzeń funkcjonariuszy KAS. Właśnie dlatego NIK wskazała na konieczność poprawy warunków zatrudnienia w administracji skarbowej, gdyż brak odpowiednich zachęt finansowych i organizacyjnych powoduje odpływ doświadczonych pracowników oraz trudności w pozyskiwaniu nowych kandydatów. W związku z tym zauważamy, że skracanie okresu przedawnienia powinno iść w parze z odpowiednimi inwestycjami w kadry. Sama cyfryzacja nie rozwiąże problemów kadrowych i organizacyjnych, a jej skuteczność będzie ograniczona, jeśli nie zostanie połączona ze wzrostem zatrudnienia oraz lepszymi warunkami pracy w administracji skarbowej. Na obecnym etpapie propozycja ta nie znajduje naszego poparcia. || Komentarz KAS (A. Jagodzińska): Postulujemy nie zmieniać przepisów obecnie obowiązujących. Na wstępie należy zauważyć, że zobowiązania „prywatne” między podmiotami prawa prywatnego, co do zasady przedawniają się po 6 latach (Kodeks cywilny). Zatem niezrozumiałe jest dla nas preferencyjne traktowania zobowiązań prywatnych (na linii jednostka-jednostka) względem zobowiązań publicznoprawnych, podatkowych (na linii państwo,ogół obywateli-jednostka). Organy KAS nie działają w imię własnych interesów (urzędników), tylko budżetu państwa, czyli wszystkich obywateli RP. Dzisiaj obowiązujące przepisy w sposób preferencyjny traktują interes jednostki, który w zakresie przedawnienia jest bardziej uprzywilejowany, niż interes ogólny (społeczny). Tym samym jeszcze bardziej negatywnie należy ocenić plany skracania jeszcze bardziej tego 5-letniego terminu. Należy zwrócić uwagę, że JPK_VAT obowiązuje już ponad 5 lat, a mimo to szereg kontroli, postępowań podatkowych i postępowań karno-skarbowych jest podejmowanych przez KAS w ostatnim roku przedawnienia. Nie wynika to ze złej woli urzędników, i nie jest to działanie celowe. Na tą okoliczność składa się szereg zmiennych, jak np. braki kadrowe w KAS, zła organizacja pracy, nakładanie na KAS kolejnych obowiązków związanych z ułatwianiem rozliczeń dla obywateli, przeciążenie pracą w wielu jednostkach i w komórkach zajmujących się tego typu sprawami, późne wykrywanie popełnianych przestępstw, późne otrzymanie informacji i dokumentów od innych organów państwa, jak np. od prokuratury, i wiele innych. Skrócenie terminu przedawnienia, w związku z tym, że dzisiaj wiele spraw jest wykrywanych i realizowanych po upływie 3 lat, doprowadzi do uszczuplenia wpływów do budżetu państwa. Podobne krytycznie postrzegamy uprzywilejowanie rozwiązań istniejących w Kodeksie cywilnym względem tych w Ordynacji podatkowej w zakresie przerywania biegu terminu przedawnienia. Przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania prywatnego następuje przez jakąkolwiek czynność podjętą przed Sądem lub innym organem, tymczasem przerywanie biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych następuje jedynie w ściśle określonych przypadkach wymienionych w Ordynacji, które mają o wiele węższy zakres.

Realizacja zgłoszonego postulatu prowadzi do wprowadzenia terminu przedawnienia, który będzie adekwatny z punktu widzenia aktualnych potrzeb administracji skarbowej. Obecnie administracja skarbowa dysponuje szerokim zakresem danych, a stopień ich szczegółowości jest na tyle duży, że możliwa jest natychmiastowa weryfikacja poprawności deklarowanej wysokości zobowiązania podatkowego. W związku z powyższym podatnicy będą, przede wszystkim, dobrowolnie korygować deklaracje, jeśli w toku czynności sprawdzająych urzędu skarbowego zostanie stwierdzony błąd. A jeśli odmówią dokonania korekty, administracja skarbowa w kilka tygodni po złożeniu deklaracji będzie wszczynać kontrolę lub postępowanie podatkowe. Przeprowadzenie czynności kontrolnych i postępowania podatkowego nie wymaga więcej czasu niż dwa lata, w związku z czym proponowany trzyletni termin przedawnienia dostatecznie zabezpiecza interes fiskusa.