Większa ochrona najuboższych przed odłączaniem prądu i gazu

Propozycja zakłada implementację do polskiego prawa unijnych przepisów chroniących odbiorców wrażliwych i dotkniętych ubóstwem energetyczznym. Ma to polegać na wprowadzeniu mechanizmów zapobiegających odłączaniu energii w trudnych sytuacjach życiowych, takich jak zakaz odłączeń w okresie zimowym czy w przypadku sporów z dostawcą, a także zapewnianiu dostępu do planów ratalnych i taryf socjalnych. Celem jest zwiększanie bezpieczeństwa socjalnego obywateli.

Obecne rozwiązania w zakresie ochrony przed odłączeniem energii elektrycznej dotyczą głównie odbiorców wrażliwych oraz tych z opieką długoterminową, np. osób chorych na przewlekłe schorzenia. Brakuje jednak odpowiednich regulacji chroniących osoby dotknięte ubóstwem energetycznym. Polskie przepisy nie odzwierciedlają w pełni wymogów unijnych wyrażonych w dyrektywie 2019/944, szczególnie w zakresie zakazu odłączeń w okresie zimowym. Mimo istniejących mechanizmów, wciąż istnieją luki w ochronie najbardziej potrzebujących, co skutkuje realnym ryzykiem odłączenia od energii w trudnych sytuacjach społecznych. W efekcie, wiele gospodarstw domowych nie ma dostatecznej ochrony przed odłączeniem od energii, zwłaszcza w zimie, co wpływa na ich zdrowie i codzienne funkcjonowanie.

Zmiany są konieczne, ponieważ obecny stan prawny nie odpowiada wymogom dyrektywy UE 2019/944, która zobowiązuje do ochrony odbiorców przed odłączeniem energii w okresach zimowych i dla grup szczególnie wrażliwych. W Polsce brakuje odpowiednich regulacji chroniących osoby dotknięte ubóstwem energetycznym, co zwiększa ich ryzyko wykluczenia społecznego i zagrożenia zdrowia. Z zagranicznych przykładów, takich jak Francja czy Hiszpania, wynika, że skuteczna ochrona w okresie zimowym znacząco obniża liczbę odłączeń i poprawia sytuację społeczną. Niewprowadzenie odpowiednich regulacji naraża Polskę na sankcje unijne i negatywnie wpływa na wizerunek kraju jako państwa dbającego o obywateli. Statystyki pokazują, że odłączenia energii w najbardziej chłodnych miesiącach powodują liczne przypadki chorób, a także pogorszenie warunków życia najbardziej potrzebujących. Brak działań w tym zakresie pogłębia nierówności społeczno-ekonomiczne w kraju.

Przykładami utrudnień są sytuacje, gdy osoby starsze lub chore, które mają niskie dochody, zostają odłączone od energii elektrycznej podczas zimowych miesięcy, mimo że ich zdrowie i życie mogą być zagrożone. Na przykład, pani Janina, 75 lat, mieszkająca sama, nie może zapłacić rachunku za energię, bo jej miesięczna renta nie wystarcza na podstawowe potrzeby, a odłączenie energii grozi jej chłodem i zagrożeniem dla zdrowia. W innym przypadku, rodzina z trójką dzieci, w trudnej sytuacji finansowej, otrzymała od dostawcy groźbę odłączenia energii, mimo że z powodu zimna dzieci chorowały, a brak energii utrudniał ich codzienne funkcjonowanie. Brak odpowiednich regulacji ogranicza dostawcom możliwość ochrony takich klientów lub wymusza na nich odrębne, nieformalnie stosowane rozwiązania, które nie są prawnie gwarantowane.

Proponowana zmiana w art. 6b ust. 3d ustawy Prawo energetyczne stanowi istotny krok w uzupełnieniu regulacji chroniących przed wyłączeniem energii dla odbiorców szczególnie narażonych, w tym tych dotkniętych ubóstwem energetycznym. Niewielka modyfikacja tego przepisu wprowadza możliwość stosowania alternatywnych środków ochronnych, które będą skuteczniejsze i bardziej adekwatne do wymagań unijnych. Zapewni to kompleksową ochronę w okresach zimowych, kiedy ryzyko odłączenia jest największe. Dodatkowo, w proponowanej regulacji uwzględnione są różnorodne formy wsparcia i prewencji, takie jak systemy edukacyjne, wsparcie finansowe, doradztwo czy systemy przedpłat. Dzięki temu unika się sytuacji, w których odbiorcy są odłączeni od energii bez możliwości skorzystania z dostępnych rozwiązań. Implementacja regulacji wpłynie pozytywnie na poprawę jakości życia, zmniejszenie nierówności społecznych i podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego w kraju. Wdrożenie proponowanej zmiany przyniesie korzyści zarówno dla obywateli, jak i dla statystyk społecznych i zdrowotnych, eliminując niepotrzebne ryzyko i zapewniając sprawiedliwe traktowanie wszystkich grup odbiorców energii.