Zmiany w odpowiedzialności karnej menedżerów i podmiotów zbiorowych

Obecne przepisy sprawiają, że za błąd np. księgowego odpowiedzialność karną może ponosić cały zarząd lub prezes firmy, nawet jeśli nie mieli oni wpływu na decyzję. Taka sytuacja jest niesprawiedliwa i odstrasza wielu przedsiębiorców od prowadzenia działalności w Polsce. Propozycja zakłada zmianę regulacji w taki sposób, by odpowiedzialność ponosili faktycznie winni, a nie cały zarząd. Dzięki temu uczciwi przedsiębiorcy będą mogli działać bez obawy o nieuzasadnione konsekwencje prawne.

Obecne regulacje przewidują odpowiedzialność karną menedżerów za działania podmiotów zbiorowych, nawet jeśli nie mieli oni bezpośredniego wpływu na dany czyn. W praktyce oznacza to, że osoby zarządzające firmami mogą być pociągane do odpowiedzialności karnej na podstawie domniemania winy, co rodzi ryzyko nadużyć i niepewność prawną. Dodatkowo, obowiązujące przepisy mogą zniechęcać do obejmowania stanowisk kierowniczych, ponieważ menedżerowie są narażeni na surowe konsekwencje prawne za działania swoich podwładnych.

W obrocie gospodarczym funkcjonują przepisy karne określające odpowiedzialność za przestępstwa. Jednocześnie jednak nie funkcjonują przepisy określające odpowiedzialność penalną podmiotów zbiorowych i ich zarządców. Konieczne jest tutaj wprowadzenie odpowiednich zmian ustawowych. Pozwolą one precyzyjnie określić podstawy takiej odpowiedzialności i wyeliminować obecną praktykę, w której na zasadzie ryzyka odpowiedzialność karną ponosi tylko zarządca firmy (prezes zarządu). Rozwiązania takie funkcjonują z powodzeniem od dawna w całej UE.

W przypadku przestępstwa wystawienia nierzetelnej faktury z art. 271a Kodeksu karnego brak odrębnej podstawy prawnej karania zarządcy sprawia, że zarzuty stawia się automatycznie prezesowi zarządu, bez badania, kto w spółce faktycznie doprowadził do wystawienia nierzetelnej faktury. Brak faktycznego działania ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione, sprawia natomiast, że cała odpowiedzialność penalna - w istocie - skupia się na tym prezesie.

Komentarz KAS (A. Jagodzińska): Zgoda na proponowane zmiany, z zastrzeżeniem, że manager (Prezes) ponosiłby jednak odpowiedzialność w sytuacji gdy ustalenie faktycznego sprawcy nie jest możliwe lub znacznie utrudnione (można sobie wyobrazić sytuację w której z posiadanych dowodów/dokumentów nie wynika kto mógłby być sprawcą czynu, bo np. brak jest podpisów na dokumentach; w tego typu przypadkach, w spółkach zatrudniających wielu pracowników, dochodzenie do ustalenia sprawcy mogłoby być kosztowne, długotrwałe i czasochłonne; Prezes powinien być przesłuchiwany jako pierwszy w ramach procedury karnej i w przypadku niewskazania podejrzanego, lub kręgu osób podejrzanych, to on sam ponosiłby odpowiedzialność karną).; Komentarz OPZZ (N. Kusiak):Silna odpowiedzialność karna działa prewencyjnie – osoby zarządzające muszą dbać o przestrzeganie prawa, ponieważ grożą im konsekwencje prawne. Osłabienie tego mechanizmu mogłoby zwiększyć ryzyko nadużyć. Prawdą jest, że obecnie odpowiedzialność często automatycznie spada na prezesa zarządu, niezależnie od faktycznego sprawstwa. Obecnie funkcjonujące rozwiązanie faktycznie wymaga reakcji ustawodawcy. Jednak zamiast zmniejszać odpowiedzialność, lepiej będzie doprecyzować przepisy, tak aby odpowiedzialność ponosiły osoby faktycznie winne zaniedbań.

Wprowadzanie zmian pozwoliłoby na zaniechanie powyższych praktyk a jednocześnie uspójniło prawo z prawem stosowanym w innych państwach rozwiniętych, w tym w UE gdzie rozwiązanie tego typu są od dawna stosowane z powodzeniem.