Sprawiedliwe rozliczenia dotacji NCBR – większa szansa na rozwój firm

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) postanowiło zażądać zwrotu dotacji od przedsiębiorstw, które skorzystały z programu Szybka Ścieżka – Innowacje cyfrowe, po wykryciu nieprawidłowości związanych z zaległościami wobec ZUS lub urzędów skarbowych w momencie podpisania umowy o dofinansowanie. Mimo że błędy były incydentalne i nie wpłynęły na realizację projektów, instytucja wymaga teraz zwrotu całej dotacji. W większości przypadków projekty zostały zrealizowane pomyślnie, a zwrot dotacji grozi bankructwem innowacyjnych firm. Konieczne są zmiany w przepisach, by uwzględniały wagę nieprawidłowości i unikały nadmiernych konsekwencji nie licujących z wagą przewinienia.

Obecnie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) może żądać zwrotu całej dotacji, jeśli w trakcie podpisywania umowy o dofinansowanie wystąpiły jakiekolwiek nieprawidłowości, np. zaległości wobec ZUS lub US, niezależnie od ich skali czy wpływu na realizację projektu. W wielu przypadkach zaległości były incydentalne, nieświadome i szybko uregulowane, jednak NCBR stosuje podejście zerojedynkowe, domagając się zwrotu pełnej kwoty dotacji, nawet jeśli projekt został zrealizowany zgodnie z umową. Taka praktyka prowadzi do bankructwa wielu innowacyjnych firm, które poniosły już koszty wdrożenia i nie mają środków na zwrot dofinansowania. Obecne przepisy nie przewidują mechanizmu proporcjonalnego dostosowania sankcji do charakteru uchybień, co podważa zaufanie przedsiębiorców do systemu wsparcia publicznego i osłabia rozwój innowacyjności w Polsce.

Podejście zerojedynkowe w działaniu urzędników państwowych nie uwzględnia rzeczywistości gospodarczej oraz skomplikowanego

Pan Adam prowadzi firmę technologiczną, która otrzymała dofinansowanie z NCBR na rozwój nowatorskiej aplikacji wspierającej automatyzację w przemyśle. Projekt został zrealizowany zgodnie z umową, a wszystkie zobowiązania wobec pracowników i dostawców zostały uregulowane. Jednak kilka miesięcy po zakończeniu projektu firma otrzymała wezwanie do zwrotu całej dotacji, ponieważ w momencie podpisywania umowy posiadała kilkusetzłotowe zaległości w ZUS wynikające z błędu księgowego. Mimo że zaległość została szybko uregulowana, NCBR zastosował zerojedynkowe podejście i zażądał zwrotu kilku milionów złotych, co postawiło firmę na skraju bankructwa. Gdyby obowiązywała zasada proporcjonalności, kara byłaby dostosowana do skali uchybienia, a innowacyjna firma mogłaby nadal się rozwijać i tworzyć miejsca pracy.

Komentarz OPZZ (N. Kusiak): Brak zdania || Komentarz KAS (A. Jagodzińska): Brak zastrzeżeń, jednak konieczne jest precyzyjne określenie poziomu (stopnia) nieprawidłowości względem wartości projektu (dotacji) poprzez wskazanie konkretnej wartości procentowej, np. 5%

Obecne przepisy pozwalają NCBR żądać zwrotu całej dotacji, nawet jeśli wykryte uchybienia były drobne, incydentalne i nie miały wpływu na realizację projektu. Takie zerojedynkowe podejście prowadzi do bankructwa wielu innowacyjnych firm, które rzetelnie wywiązały się z umowy, ale nie były świadome niewielkich zaległości wobec ZUS czy US. Proponowana zmiana wprowadza zasadę proporcjonalności, aby sankcje były dostosowane do skali i wagi naruszenia, a nie skutkowały automatycznym zwrotem pełnej kwoty dotacji. Dzięki temu przedsiębiorcy zyskają większą pewność prawną, a system grantowy stanie się bardziej sprawiedliwy i przewidywalny. W efekcie zwiększy się zaufanie do instytucji publicznych oraz stabilność ekosystemu innowacji w Polsce.